Η τέχνη συντελεί στη συνάντηση διάφορων πλευρών του εαυτού μας με τον χρόνο. Η συνάντηση του εφήμερου, του εν τω χρόνω (που είμαι εγώ και εσύ) με το αιώνιο (που αγγίζει ο καλλιτέχνης και ο αποδέκτης της τέχνης μέσω του καλλιτέχνη). Τα γραπτά μένουν, λέει το ρητό, και το να μείνει κάτι, αφότου εσύ εκλείψεις, είναι μια μορφή αθανασίας. Ο Πλάτωνας ισχυριζόταν ότι κάθε έργο είναι παιδί σου και με κάποιον τρόπο συνεχίζει ένα κομμάτι του εαυτού σου μέσα στο χρόνο, είναι μια μορφή αθανασίας ο απόγονος.

Φυσικά αυτό ισχύει, αν αντέξει στον χρόνο. Αν το έργο σου αγγίζει κάτι ουσιαστικό. Κάθε πραγματικός δημιουργός έχει ένα δικό του στυλ που τον στιγματίζει και αυτός στιγματίζει με τη σειρά του την τέχνη: η καλλιτεχνική εικόνα σταματά τον χρόνο (κλασική λειτουργία της περιγραφής), μοιάζει με τατουάζ στον χρόνο. Γιατί αγγίζει με έναν ξεχωριστό και ανεπανάληπτο τρόπο κάτι που δεν αφορά μόνο εσένα αλλά όλους, κάτι οικουμενικό. Δεν είναι απίθανη η τέχνη; για να γίνει ένα κομμάτι σου διαχρονικό, πρέπει να συνομιλεί, και μάλιστα ιδιαίτερα, με το κοινό κομμάτι όλων.

Σωστά. Ο κόσμος έχει αλλάξει. Όλα αλλάζουν διαρκώς. Πώς προσδιορίζουμε τον εαυτό μας μέσα σε αυτό; Ζούμε σε μια δύσκολη αλλά και ενδιαφέρουσα εποχή. Όλα είναι εδώ: ο Ηρόδοτος και η κβαντομηχανική, ο νεοεθνικισμός και ο υπερανθρωπισμός. Το “πώς βιωτέον”, πώς διαλέγεις να ζήσεις, όπως έλεγαν οι αρχαίοι Έλληνες, είναι μείζον. Οι μάχες είναι καθημερινές.

Θεωρώ λοιπόν ότι η ποίηση και η φιλοσοφία, ο μύθος, η ιστορία και ο Ανθρωπισμός, ως φιλοσοφία και στάση ζωής, η εστίαση στην αλληλεγγύη και στην προστασία του περιβάλλοντος μπορούν να βοηθήσουν. Αυτό είναι για μένα αυτή η συλλογή. Οι καλλιτέχνες και οι πνευματικοί άνθρωποι οφείλουν να παλεύουν με αυτά, να μιλούν γι αυτά. Να “κινούν το αίμα του παγκόσμιου θηρίου προς την καρδιά”, όπως λέει το ποίημα. Να γεννούν τον καινούργιο κόσμο.

Η τέχνη γεννιέται συχνά στη σιωπή. Αλλά είναι και συνομιλία. Ακόμη και αν μείνει για πάντα σε ένα συρτάρι το έργο, ο καλλιτέχνης όταν το δημιουργεί απευθύνεται σε ένα εσύ, έστω κι αν είναι ένα εσύ του εαυτού του. Και επειδή, λίγο πολύ, όπως προείπα, έχουμε κοινά σημεία με τους άλλους, και οφείλουμε να παλεύουμε για το καλύτερο, αν καταφέρεις να κάνεις κάποιον να νιώσει ότι δεν είναι μόνος, να νιώσει ελπίδα, συντροφικότητα, αλληλεγγύη μέσα από τις λέξεις, να στοχαστεί με τις ιδέες, να μετουσιώσει τη γραφή σε βίωμα, έχεις πετύχει, ως ποιήτρια, το πιο ωραίο.

Η φιλοσοφία σίγουρα προηγήθηκε της ποιητικής γραφής. Της είχα πάντα μεγάλη αγάπη, έκανα και ένα μεταπτυχιακό. Με διαμόρφωσε. Μάλιστα, για λίγο, έπαιξα με την ιδέα να συνεχίσω ακαδημαϊκά. Παράλληλα έγραφα από όταν με θυμάμαι, για χρόνια πεζά, διηγήματα, έχω και δύο μυθιστορήματα στο τελευταίο κεφάλαιο. Γιατί δεν τα ολοκλήρωσα; Δεν ήταν επείγοντα. Θα κάνει και χωρίς αυτά η πεζογραφία (χαμόγελο). Με την ποίηση, όμως, νιώθω διαφορετικά. Όπως λέει και το τρίστιχο ποίημα “φλερτ” που ξεκινά τη συλλογή, δεν ξέρω τι θέλει η ποίηση από εμένα. Αλλά είναι επείγον. Με κάνει να γράφω, με κάνει την Πηνελόπη που είμαι και να θέλω να μοιραστώ.

Γιατί ό,τι είμαι και ό,τι γράφω συνομιλεί ακατάπαυστα με τα σπουδαία κείμενα που συνάντησα και αγάπησα και δάκρυσα εξαιτίας τους και ξαγρύπνησα για να τα τελειώσω και με διαμόρφωσαν. Η συνομιλία μας είναι καθημερινή, αλλά και τα δικά μου κείμενα συνομιλούν μαζί τους. Αυτό με καθορίζει, μου αρέσει και με κάνει να αντέχω. Αλλά τι εννοώ; Ένα παράδειγμα: υπάρχει στη συλλογή το παρακάτω ποίημα “η θάλασσα”:

είναι αγενής η θάλασσα όταν λείπεις·

με κοιτά με οίκτο

σαν να μου κάνει χάρη

που θα σε φέρει πάλι πίσω

κι εγώ φουσκώνω από έναν θυμό

τόσο άγριο

νιώθω τον Ξέρξη·

αν δεν την είχε μαστιγώσει με αλυσίδες

τότε παλιά

θα το επιχειρούσα

Αναφέρεται φυσικά στην απίθανη ιστορία του Ηροδότου για τη σύζευξη της ανατολής και της δύσης που επιχείρησε ο Ξέρξης, όταν ήθελε να περάσει τα στρατεύματά του στην Ελλάδα. Έφτιαχνε μια γέφυρα. Επειδή όμως ξέσπασε μπόρα και θαλασσοταραχή, καταστράφηκαν όλα. Και τότε ο Ξέρξης, αρνούμενος να δεχθεί το αναπόδραστο, διέταξε να μαστιγώσουν τον Ελλήσποντο τριακόσιες φορές! Κάποια στιγμή, έλειπε ένα αγαπημένο μου πρόσωπο, κοίταξα τη θάλασσα και ένιωσα ακριβώς έτσι. Θυμήθηκα την ιστορία, συγκινήθηκα και έκανα ποίημα αυτή τη συνομιλία μου με τον Ηρόδοτο.

Πολλά ποιήματα αυτής της συλλογής, λοιπόν, αναφέρονται σε ένα κείμενο, μια ιδέα, μια φράση ή ένα αίσθημα. Τα παραθέτω αυτούσια στο τέλος της συλλογής, για να τα χαρεί ο αναγνώστης που ενδιαφέρεται και χαίρεται με αυτά. Δεν είναι απαραίτητο δηλαδή να ασχοληθείς με τις παραπομπές. Αλλά αν έχεις την αντίστοιχη διάθεση, έχεις διαβάσει ήδη το ποίημα, πας πίσω, δεις την παραπομπή και επιστρέψεις, θα έχεις μπροστά σου ένα νέο κείμενο, φωτισμένο με άλλο φως, διπλή ουσία. Είναι οι παραπομπές το δώρο μου στον αναγνώστη της συλλογής μου.

Ευχαριστώ πολύ.


Καλοτάξιδο Πηνελόπη και σε επόμενες ποιητικές πτήσεις…