Πριν 171 χρόνια, σαν σήμερα, στις 15 Γενάρη του 1854 οι πρόγονοί μας με επικεφαλής τους Προκρίτους των Ραδοβιζίων Άρτας, στην Κοιλάδα του Αχελώου, μη αντέχοντας τον Τουρκικό ζυγό και έχοντας την επιθυμία να ενωθούν με το Ελεύθερο Ελληνικό κράτος συνάχθηκαν στην ΜΠΟΤΣΗ ΡΑΔΟΒΙΖΙΩΝ σημερινή ΜΕΓΑΛΟΧΑΡΗ και εξέδωσαν Επαναστατική Προκήρυξη.
Εκεί έμελλε να κηρυχθεί η πρώτη Επανάσταση της Ηπείρου που για λόγους ανεξάρτητους της θέλησης των Επαναστατών και χωρίς καμία βοήθεια ήταν φυσικό να αποτύχει. Ακολούθησαν δύο ακόμη επαναστατική κινήματα του 1866 και1878, μέχρι επιτέλους τον Ιούνιο του 1881 να ενωθεί ένα κομμάτι της μέχρι τον Άραχθο ποταμό με το Ελεύθερο Ελληνικό κράτος.
Τιμούμε σήμερα αυτούς που πρώτοι έσπειραν το σπόρο της Ελευθερίας στον τόπο μας, ποτίζοντας τον με το αίμα τους για να ζούμε εμείς ελεύθεροι.
Είμαστε πολύ περήφανοι που κουβαλάμε σαν παρακαταθήκη τις δάφνες δόξης των προπατόρων μας. Ας τις τιμήσουμε λοιπόν επάξια έστω και τώρα. Όλα αυτά τα χρόνια δεν υπήρξε καμία σοβαρή προσπάθεια ή επίσημη ενέργεια για γίνει γνωστή σε όλους η ένδοξη αυτή πτυχή της ιστορίας του τόπου μας.
Στηρίζουμε σε κάθε περίπτωση τις προσπάθειες της Ομοσπονδίας Ραδοβιζινών και του Πολιτιστικού Συλλόγου της Μεγαλόχαρης προς αυτή την κατεύθυνση της ανάδειξης αυτού του Ιστορικού Γεγονότος. Με χαρά και τιμή παραλάβαμε από τον φίλο-συμπατριώτη μας Μεγαλοχαρίτη, Χρήστο Τόλη, την πανομοιότυπη σημαία των Επαναστατών. Συγχαίρουμε τον Δήμο Γ. Καραϊσκάκη για την καθιέρωση της επετείου της Επανάστασης την 15η Γενάρη. Ελπίζουμε ότι η καθιέρωση της ημέρας μνήμης και τιμής θα αποτελέσει και το κυριότερο βήμα για την ανάδειξη της ένδοξης ιστορίας των Ραδοβιζίων.
Αξίζουν κάθε τιμή τα Ραδοβίζια. Η επιγραφή στο Ηρώο των Σουλιωτών για τη θυσία τους στο Σέλτσο στις Πηγές Άρτας, Ιστορική ‘Έδρα του δήμου Γ. Καραϊσκάκη, το επιβεβαιώνει με το Επίγραμμα: «ΕΥΓΕ ΡΑΔΟΒΙΖΙΑ ΗΡΩΩΝ ΣΤΥΛΟΣ ΚΑΙ ΣΤΙΒΟΣ».
«Τι έχεις καημένε κόρακα και σκούζεις και φωνάζεις;
Μήνα διψάς για αίματα, για τούρκικα κουφάρια;
Αν εδιψάς για αίματα για τούρκικα κουφάρια
πέτα ψηλά κατ’ τ’ Άγραφα στου Άσπρου το γιοφύρι.
Εκεί θα φάς κρέας από Κατή και πλάτη από Βοϊβόντα
να κάμεις πήχυ το φτερό και σπιθαμί το νύχι.
Μη φοβηθείς τον πόλεμο, την τόση ταραχή…»
Και πράγματι είχε πολλά τουρκικά κορμιά εκείνη τη εποχή στα Ραδοβίζια να γευτεί και να χορτάσει ο κόρακας του δημοτικού αυτού τραγουδιού.
Γενάρης του 1854 στο Ραδοβίζι. Στη φωλιά των Σταυραετών της Ρωμιοσύνης. Στη γη των Αρχαίων Αθαμάνων, των Ανυπότακτων της Πίνδου και των Αγράφων. Στη Γη του Καραϊσκάκη, του Κατσαντώνη και του Μπουκουβάλα. Εκεί που ποτέ δε σταμάτησε να ρέει το αίμα ή να σιγάσει πόθος για την Ελευθερία. Πενήντα χρόνια (50) πέρασαν από το ‘’Χαλασμό των Σουλιωτών στο Σέλτσο’’ στα 1804. Τριάντα τρία χρόνια (33) χρόνια πέρασαν από την κήρυξη της Επανάστασης του 1821. Η μισή σχεδόν Ελλάδα ελεύθερη η άλλη όμως μισή παραμένει σκλαβωμένη ακόμη. Το «Ματωμένο Σύνορο του Ανίννου» είναι το αγκάθι στο κορμί της Ηπείρου που τη χωρίζει από τη Μητέρα Ελλάδα. Φράχτης σκλαβιάς απ’ άκρη σ’ άκρη. Η περίφημη αυτή οριογραμμή που ξεκινά από τον Αμβρακικό Κόλπο (Γέφυρα Αννίνου, σύνορα Άρτας-Αιτωλ/νιας) και καταλήγει στον Παγασητικό, καθορίστηκε με το Πρωτόκολλο του Λονδίνου το 1832 και τον διακανονισμό της Κωνσταντινούπολης. Αυτή η καταραμένη γραμμή κρατάει τα σκλαβωμένα παιδιά της στην Ήπειρο, τη Θεσσαλία, τη Μακεδονία και τη Θράκη. Στις τουρκοκρατούμενες περιοχές της Ηπείρου η Τουρκική τυραννία έγινε πλέον αφόρητη. Στη θέση του Τυράννου των Ιωαννίνων του Αλή Πασά άλλοι τύραννοι Τούρκοι και Τουρκαλβανοί το ίδιο σκληροί σαν τον Αλή, καταπιέζουν τους υπόδουλους Έλληνες με σφαγές λεηλασίες και επιβολή αβάστακτων φόρων που κάνουν τους ανθρώπους να υποφέρουν στην πείνα και τη δυστυχία.
Όπως όμως και αν εγένετο, το θεριό που λέγεται Οθωμανική αυτοκρατορία αρχίζει να παραπαίει. Ήδη το 1853 ξεσπά ο Ρωσοτουρκικός πόλεμος και ο Σουλτάνος δίνει εντολή να σταλούν στρατεύματα στην Κωνσταντινούπολη από την τουρκοκρατούμενη Ελλάδα. Έτσι οι καταπιεσμένοι Έλληνες βλέπουν μια αχτίδα ελπίδας να φέγγει μέσα στη μαύρη σκλαβιά τους και αναθαρρούν. Ο Δερβέναγας της Άρτας Σουλειμάν Βέη Φράσσαρης με τα ένοπλα αποσπάσματα απαιτεί την είσπραξη σκληρών κεφαλικών φόρων να τα στείλει στο Σουλτάνο. Οι σκλαβωμένοι κάτοικοι της Ηπείρου αρχίζουν να δυσανασχετούν. Στα Ραδοβίζια δεν υπάρχει πλέον Αρματολίκι μετά την δολοφονία του Ψαρογιάννη το 1853 από τον Φράσσαρη ο οποίος επιστρατεύει πλέον τοπικούς οπλαρχηγούς στην υπηρεσία των Τούρκων να φροντίζουν για την είσπραξη των δυσβάστακτων φόρων. Όμως στο νου τους οι Ραδοβιζινοί έχουν πάντα τον ξεσηκωμό, την αποτίναξη του Τουρκικού ζυγού και την Ένωση με την Μητέρα Πατρίδα. Ένα δεύτερο εικοσιένα χωρίς τη στήριξη των μεγάλων δυνάμεων που δεν καλοβλέπουν τις κινήσεις αυτές. Τώρα βλέπεις οι Αγγλογάλλοι είναι σύμμαχοι της Τουρκίας και εγγυώνται την ακεραιότητά της. Ας είναι…
Αυτή τη φορά η φλόγα της επανάστασης ανάβει στην καρδιά των Ραδοβιζίων. Στη Μπότση της Άρτας σημερινή Μεγαλόχαρη. Της Επανάστασης αυτής προηγήθηκε η πρώτη Επανάσταση της Ηπείρου στις 15 Μαΐου 1821 στη Ι. Μονή Αγ. Γεωργίου Βουργαρελίου όπου οι καπεταναίοι και πρόκριτοι των Τζουμέρκων και Ραδοβιζίων σε συνάντηση τους με τον Γ. Καραϊσκάκη, τον Μάρκο Μπότσαρη, τον Γώγο Μπακόλα, τους Κουτελιδαίους, τον Ίσκο, τον Κουτσονίκα και τον Ράγκο ορκίζονται από τον ηγούμενο της Μονής Χριστόφορο με απόλυτη μυστικότητα -φοβούμενοι την διαρροή στους Τούρκους- ώστε να τους αιφνιδιάσουν.
Στις 30 Μαΐου ξεκινούν τις μάχες. Χτυπούν τους Τούρκους στο Κομπότι και στη συνέχεια στις 18 Ιουνίου στη Λαγκάδα του Μακρυνόρους και σε όλη την Ήπειρο. Θα λήξει άδοξα με την μάχη του Πέτα στις 4 Ιουλίου του 1822 με τη συντριπτική ήττα των επαναστατικών σωμάτων.
Μετά από 33 χρόνια, το 1854 επιχειρείται να γίνει εκ νέου κήρυξη της επανάστασης αφού οι συνθήκες είναι πλέον ώριμες. Προοίμιο της Επανάστασης του 1854 είναι οι συγκρούσεις των Τούρκων στις 25 Δεκέμβρη του 1853 στη Σκουληκαριά με τον Δημ. Σκαλτσογιάννη. Η σπίθα του Σέλτσου και του 1821 γίνεται για τους Ραδοβιζινούς δάδα ελευθερίας που σε λίγο θα απλωθεί σε όλη την Ήπειρο, τη Θεσσαλία και τη Μακεδονία. Έτσι στις 15 Ιανουαρίου του 1804 οι πρόκριτοι του Ραδοβιζίου, Ιωάννης Κοσσυβάκης, Δημήτριος Κόκκας, Κώστας Κοσμάς, Βασίλειος Νάκος, Ντούλας Βάσος, Κολιός Μαυρομάτης, Κώστας Πάνου Στούμπος, Δημήτριος Σκαλτσογιάννης, Γεώργιος Κατσικογιάννης, Κώστας Ντερέκος, Καραγιάννης Κοτζίλας, Κωνσταντίνος Τσιγαρίδας με προκήρυξή τους, καλούν στην Μπότση το λαό του Ραδοβιζίου να συναχθεί για να κηρύξουν την επανάσταση των Ραδοβιζίων που αμέσως γίνεται και επανάσταση της Ηπείρου. Δεν ήταν τυχαία η επιλογή της Μπότσης για το σκοπό αυτό. Η Μπότση ένα από τα κεφαλοχώρια των Ραδοβιζίων, ήταν σε θέση σχετικά οχυρά αφού πίσω της είχε ως προστασία τα όρη του Γαβρόγου και μπροστά της τον ορμητικό Αχελώο και την οροσειρά των Αγράφων. Από εκεί ελέγχονταν όλη Περιοχή των Άνω Ραδοβιζίων. Επίσης δεν ήταν εύκολα προσβάσιμη από την Άρτα για τους Τούρκους, αφού απείχε πενήντα και πλέον χιλιόμετρα από αυτήν και οι επαναστάτες θα μπορούσαν σε περίπτωση ανάγκης, να περάσουν στην Ελεύθερη Ελλάδα μέσω του Βάλτου.
Πλήθος λαού με δύναμη 450 ένοπλων από όλα τα χωριά του Ραδοβιζίου όπως την Βρεστενίτσα (Πηγές), Σκουληκαριά, Μηγδιανά (Μηλιανά), Σεκλέστα (Ελάτη), Βρατσίστα (Καστανιά), Μήγερης (Τετρακώμου), Σέση (Καλεντίνη), Σκουληκαριά, Βελετζικό, Σουμερού (Μεσόπυργος), Καταβόθρα (Αστροχώρι), Μπλαγκοβίτσα (Διάσελο), Κλειδί, Δημαριό και άλλα, συρρέουν στην Μπότση και εκεί στην Ι. Μονή Γεννήσεως Θεοτόκου υψώνεται το λάβαρο της Επανάστασης–Σημαία κυανή με λευκό σταυρό εντός του οποίου είναι γραμμένο ‘’ΕΝ ΤΟΥΤΩ ΝΙΚΑ’’ και από κάτω -ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ή ΘΑΝΑΤΟΣ-. Αμέσως όλοι δίνουν τον παρακάτω όρκο μέσα στο μοναστήρι κατά ομάδες.
«Ορκίζομαι εις το Ιερόν Ευαγγέλιον, εις την Αγίαν Τριάδα και τον Εσταυρωμένον, ότι λαμβάνων εις χείρας τα όπλα δεν θέλω καταθέσει αυτά, ειμή αφού αποδιώξω τους τυράννους μου Οσμανλίδας από την γήν των πατέρων μου αποκαθιστών ελευθέραν την πατρίδα μου. Ορκίζομαι προσέτι εις τον ύψιστον ότι θέλω υπερασπίζεσθαι την σημαίαν και τους συντρόφους μου, χύνων αν η χρεία το καλέσει και την τελευταίαν σταλαματιάν του αίματός μου υπέρ αυτών».
-ΠΗΓΙΩΤΙΚΕΣ ΡΙΖΕΣ-ΚΕΙΜΕΝΟ Ν. Π. ΖΗΣΗΣ
-Η ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΙΣ ΤΗΣ ΑΡΤΑΣ 1854 Δ. Φ. ΚΑΡΑΤΖΕΝΗΣ
-ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗ ΤΗΣ ΘΕΣΑΛΙΑΣ ΜΕΝ. ΠΑΠΑΔΗΜΗΤΡΙΟΥ
-«ΟΙ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΕΙΣ ΤΟΥ ΡΑΔΟΒΙΖΙΟΥ», ΜΠΛΟΓΚ «ΡΑΔΟΒΙΖΙ»