Μόλις κυκλοφόρησε (Ιούλιος 2022) το αριστουργηματικό μυθιστόρημα του φετινού νικητή της κορυφαίας διάκρισης και αξίζει να διαβαστεί! Μετά τον Ναγκίμπ Μαχφούζ, τον Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες και τον Καζούο Ισιγκούρο, ακόμη ένας νομπελίστας στις Εκδόσεις Ψυχογιός!
Το βιβλίο «ΑΛΛΕΣ ΖΩΕΣ» του ΑΜΠΝΤΟΥΛΡΑΖΑΚ ΓΚΟΥΡΝΑ είναι ένα μυθιστόρημα για μια σκοτεινή πτυχή της Ιστορίας για την οποία δε γνωρίζουμε πολλά και η οποία αρχίζει και γίνεται το επίκεντρο του δημόσιου διαλόγου.
Το βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας για το 2021, απονεμήθηκε στον Τανζανό μυθιστοριογράφο Αμπντουλραζάκ Γκούρνα, «για την ασυμβίβαστη και συμπονετική διείσδυσή του στις επιπτώσεις της αποικιοκρατίας και τις τύχες του πρόσφυγα στο χάσμα μεταξύ πολιτισμών και ηπείρων». Γράφει τα βιβλία του στα αγγλικά και ζει στην Μεγάλη Βρετανία. Γεννήθηκε στις 20 Δεκεμβρίου το 1948 στη Ζανζιβάρη, αλλά το 1968 την εγκαταλείπει για να φτάσει ως πρόσφυγας στην Αγγλία. Είναι η εποχή των διώξεων της μουσουλμανικής…
Τοποθετημένο κυρίως στο πλαίσιο του πρώτου μισού του 20ού αιώνα, το μυθιστόρημα παρακολουθεί τέσσερις πρωταγωνιστές που ζουν σε μια πόλη στις ακτές των Σουαχίλι της σημερινής Τανζανίας από την εποχή της γερμανικής αποικιακής κυριαρχίας μέχρι λίγα χρόνια μετά την ανεξαρτητοποίηση της χώρας.
Δραπετεύοντας από το χωριό όπου γεννήθηκε, από μια περιοχή ταλανισμένη από τη φτώχεια, την πείνα και τους λοιμούς, ο νεαρός Ιλιάς φτάνει σε μια μικρή παραθαλάσσια πόλη όπου έκθαμβος παρακολουθεί την παρέλαση των Δυνάμεων Ασφαλείας στη Γερμανική Ανατολική Αφρική. Χρόνια αργότερα, το 1914, ενώ επίκειται ο μεγάλος πόλεμος μεταξύ των Βρετανών και των Γερμανών, στην Τάνγκα της Τανζανίας, o Ιλιάς αποφασίζει να καταταγεί στον γερμανικό στρατό, που αποτελείται κυρίως από Αφρικανούς μισθοφόρους, υποσχόμενος στη μικρή του αδελφή πως σύντομα θα επιστρέψει. Η υπόσχεσή του δε θα εκπληρωθεί ποτέ και το μυστήριο για το τι απέγινε ο Ιλιάς θα σκιάζει τη ζωή της Αφίγια ώσπου να γνωρίσει τον Χάμζα, έναν γενναιόδωρο και ονειροπόλο λιποτάκτη ο οποίος κατάφερε να διαφύγει από τη φρίκη του πολέμου. Οι δυο τους θα ζήσουν μια αναπάντεχη ιστορία αγάπης που θα ενώσει δυο οικογένειες αλλά και δυο ηπείρους, την Αφρική με την Ευρώπη. Συνδυάζοντας ιστορικά στοιχεία σε μια συγκινητική μυθοπλασία, ο Αμπντουλραζάκ Γκούρνα μάς προσφέρει ένα σπουδαίο λογοτεχνικό έργο για την Αφρική, την κληρονομιά της αποικιοκρατίας, τις φρικαλεότητες του πολέμου, καθώς και για τις απροσμέτρητες αντιφάσεις της ανθρώπινης φύσης.
Ο Χάμζα είναι ένας από τους τέσσερις πρωταγωνιστές του Βρετανού συγγραφέα Αμπντουλραζάκ Γκούρνα στο τελευταίο του βιβλίο «Αλλες ζωές», που αποκαλύπτει μια άγνωστη σελίδα της γερμανικής αποικιοκρατίας, τουλάχιστον για το ελληνικό κοινό. Το βιβλίο, που θα κυκλοφορήσει στις 9 Ιουνίου από τις εκδόσεις Ψυχογιός σε μετάφραση της Κατερίνας Σχινά, είναι η πρώτη συνάντηση του συγγραφέα, που τιμήθηκε με το Νομπέλ Λογοτεχνίας 2021, με τους Ελληνες αναγνώστες. Στις «Αλλες ζωές» ο συγγραφέας θίγει το θέμα της αποικιοκρατίας και τον βαθμό που επιδρά στις ζωές των ανθρώπων σε βάθος γενεών, ζητήματα εξουσίας, διαπροσωπικών σχέσεων και ανισότητας, που διαπλέκονται γύρω από έναν αιματηρό πόλεμο που διεξάγεται μεταξύ των γερμανικών και των βρετανικών αποικιοκρατικών δυνάμεων για τον έλεγχο της Ανατολικής Αφρικής και συγκεκριμένα για τη σημερινή Τανζανία, πατρίδα του συγγραφέα, στη σκιά του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Ο νεαρός Χάμζα είναι ένας από τους εθελοντές ειδικού γερμανικού στρατιωτικού σώματος Αφρικανών.
«Είναι ένα επεισόδιο της ιστορίας που έμεινε στο περιθώριο των ιστορικών αφηγήσεων του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου και γι’ αυτό ίσως είναι άγνωστο για πολλούς, αλλά δεν είναι άγνωστο ή ασήμαντο για τους ανθρώπους που έζησαν εκεί και γνώρισαν τη γερμανική αποικιοκρατία», σχολιάζει ο κ. Γκούρνα στη συνέντευξη που παραχώρησε στην «Κ» μέσω βιντεοκλήσης. «Αυτά τα γεγονότα φαίνονται πολύ μακρινά και για τους ίδιους τους Γερμανούς, αν και υπάρχει αυξανόμενο ενδιαφέρον για αυτή την ιστορική περίοδο».
Ο κ. Γκούρνα μας λέει ότι μεγάλωσε με τις ιστορίες αυτού του πολέμου και μάλιστα ένας από τους ήρωες ενός άλλου, εμβληματικού, βιβλίου του με τίτλο «Paradise» (θα κυκλοφορήσει από τις ίδιες εκδόσεις) ολοκληρώνεται με ένα χαρακτήρα, τον Γιούσεφ, να κατατάσσεται στον γερμανικό αποικιακό στρατό. «Αναρωτήθηκα πόσοι Γιούσεφ θα μπορούσαν να υπάρξουν», σημειώνει. Το «Paradise» κυκλοφόρησε πριν από 30 χρόνια, αλλά η ιδέα ενός βιβλίου που θα διερευνούσε τον πόλεμο της λεγόμενης Γερμανικής Ανατολικής Αφρικής ήταν κάτι που απασχολούσε τον συγγραφέα. «Αρχισα να σκέφτομαι γιατί όλοι οι στρατοί που πολέμησαν σε αυτόν τον πόλεμο, απ’ όλες τις πλευρές, τη βρετανική, τη βελγική, την πορτογαλική, αποτελούνταν από Αφρικανούς. Οι αξιωματικοί μπορεί να μην ήταν, αλλά ήταν οι στρατιώτες και μου φαινόταν περίεργο που συμμετείχαν σε έναν ευρωπαϊκό πόλεμο που θα καθόριζε σε ποιους θα ανήκαν». Θέματα ταυτότητας, η σαγήνη της εξουσίας, ακόμη και οι αβάσταχτες συνθήκες της καθημερινότητας, όπως μας λέει, μπορεί να οδηγήσουν ένα νεαρό παιδί σε έναν πόλεμο. «Τότε δεν υπήρχε η ιδέα μιας Αφρικής και του να είναι κάποιος Αφρικανός», προσθέτει.
Ρωτάμε τον συγγραφέα αν υπάρχουν άνθρωποι σαν τον Γιούσεφ και τον Χάμζα στον ρωσικό στρατό που έχει εισβάλει στην Ουκρανία. «Είμαι σίγουρος πως υπάρχουν. Είμαι σίγουρος πως σε κάθε πόλεμο υπάρχουν άνθρωποι που είναι απρόθυμοι ή που δεν μπορούσαν να φανταστούν τι είδους υπηρεσίες θα έπρεπε να προσφέρουν στην πατρίδα τους», σχολιάζει και περιγράφει έναν από τους Γερμανούς αξιωματικούς στο βιβλίο του που εκτελεί πιστά τις διαταγές των επιθέσεων, αλλά διακατέχεται από αμφιβολίες. «Αυτό υπαινίσσομαι: δεν μπορεί να πει “μισό λεπτό, δεν είναι σωστό αυτό που κάνουμε”, αλλά νιώθει κάτι που δεν μπορεί να το εκφράσει με λέξεις», σχολιάζει. «Λίγοι έχουν το κουράγιο να παραδεχθούν ότι αυτό είναι λάθος και να αποχωρήσουν».
Ο Γερμανός αξιωματικός, όπως και ο πάστορας του βιβλίου, είναι δύο χαρακτήρες διχασμένοι ανάμεσα στη σκληρότητα και σε πράξεις καλοσύνης. Μαθαίνουν στον Χάμζα να γράφει και να διαβάζει ή περιποιούνται τα τραύματά του, αλλά δεν χάνουν ευκαιρία να του υπενθυμίζουν την ανωτερότητά τους. Τι εξυπηρετούν αυτές οι αντιθέσεις; Ο συγγραφέας μάς λέει ότι αυτές οι σχέσεις ξεκινούν από μια αντίληψη κατωτερότητας του άλλου, σε αυτή την περίπτωση των αφρικανικών πληθυσμών. «Αυτή η αντίληψη παράγει τη θέληση να είναι κάποιος σκληρός και άδικος, αλλά την ίδια στιγμή αυτοί (σ.σ. οι καταπιεστές) γνωρίζουν ότι αυτό δεν είναι αλήθεια, επειδή στην πραγματικότητα δεν είναι τόσο απάνθρωποι όσο επιτάσσει η ιδεολογία τους. Αυτό είναι το δίλημμά τους. Αν το αναγνωρίσουν θα τους είναι αβάσταχτο. Η ανάγκη να δείξουν καλοσύνη ελαφραίνει το βάρος της συνείδησής τους. Αυτό που θέλω να πω είναι ότι στις περισσότερες περιπτώσεις, υπάρχουν και εξαιρέσεις βέβαια, είναι αδύνατο να καταπιέσουμε εντελώς την ανθρωπιά μας».
Σε έναν κόσμο που χρησιμοποιεί τις καταστροφικές εκρήξεις βίας ως σταθμούς της Ιστορίας, ο Γκούρνα μάς δείχνει μια παγκόσμια σύγκρουση από την πλευρά αυτών που αποφάσισαν να κοιτάξουν ο ένας τον άλλον και να ζήσουν. Το «ΑΛΛΕΣ ΖΩΕΣ» είναι ένα καθηλωτικό μυθιστόρημα, που συγκεντρώνει όλα αυτά που προορίζονταν να ξεχαστούν και αρνείται τη διαγραφή τους.
O ΑΜΠΝΤΟΥΛΡΑΖΑΚ ΓΚΟΥΡΝΑ τιμή¬θηκε με το Βραβείο Νομπέλ Λογοτεχνίας το 2021. Είναι συγγραφέας δέκα μυθιστορημάτων: Memory of Departure, Pilgrims Way, Dottie, Paradise (στη βρα¬χεία λίστα για τα βραβεία Booker και Whitbread), Admiring Silence, By the Sea (στη μακρά λίστα για το βραβείο Booker Prize και στη βραχεία λίστα για το βραβείο των Los Angeles Times), Desertion (στη βραχεία λίστα για το Βραβείο των Συγγραφέων της Κοινοπολιτείας), The Last Gift, Gravel Heart και ΑΛΛΕΣ ΖΩΕΣ (στη βραχεία λίστα για το Βραβείο Orwell, στη μακρά λίστα για το Βραβείο Walter Scott). Είναι ομότιμος καθηγη¬τής Αγγλικής και Μετα-¬αποικιακής Λογοτεχνίας στο Πανεπιστήμιο του Κεντ. Ζει στο Καντέρμπουρι.